کابوس کرونا در کمین کسب وکارها؛کسی به کسی نیست!

پایگاه خبری تبریز جوان| امیر لیل آبادی/کرونا نه تنها چالش سلامت که هم اکنون چالش نظام اقتصادی شده است. نه فقط جان انسان‌ها که جان اقتصاد را هم گرفته است. برای خانه‌نشینی باید کرکره‌ها را پایین بکشی و از خیر کسب و کار بگذری. گروه‌های شغلی بسیاری به خصوص شغل‌های خرد بیشتر از سایرین آسیب دیده‌اند.

هرچند جهان شاهد بحران مالی و اقتصادی در چین بود، اما در همان روزهای تدوین بودجه سال ۹۹ در ایران، جایی برای حمایت از اقشار آسیب دیده از کرونا دیده نشده است. چرا که در زمان تصویب بودجه، ویروس کرونا در ایران شیوع نداشت و پیش‌بینی رسیدن این بیماری به ایران نیز نشده بود.

کرونا کسب و کارهای کوچک را دچار ورشکستگی کرد. نه بخشودگی مالیاتی کمکی خواهد کرد و نه ابراز امیدواری مسوولان دولتی از کمک‌هایی که شاید در آینده به تجارت‌های خرد برسد. کرونا که به نظر می‌رسید فقط دامن انسان‌ها را گرفته است حالا به روشنی نشان داده است که با فلج کردن کسب و کارهای کوچک، حیات اقتصادی خرده تجارت‌ها را با مشکل مواجه کرده است.

بسیاری چشم‌شان به بخشودگی مالیاتی، معافیت از پرداخت عوارض شهرداری، کاهش هزینه های آب و برق و گاز است. نقشی که حمایت بیمه‌ها از این مشاغل و کارکنان آنان می‌توانند داشته باشند هم کم رنگ نیست. پرداخت بیمه بیکاری تا زمان عادی شدن شرایط جامعه، شاید تا حدودی بتواند جلوی ضرر و زیان مشاغل کوچک وبیکاری افراد زیادی را بگیرد.

تا اینجا ممکن است صدای آنهایی بیشتر شنیده شود که انجمن و اتحادیه داشته‌اند.

تعطیلی کافه‌ها، آرایشگاه‌ها، فروشندگان پوشاک، تولیدی های کوچک، بعضا تولیدی های خانگی، رستوران‌ها، شیرینی فروشی‌ها، قالی شویی‌ها، خشک شویی‌ها، گل فروشی‌ها، تالارهای پذیرایی، دست فروش ها، ورشکسته ها، بیکاران، کارگران فصلی و آنها که کسب و کار خانگی و آنلاین داشته اند همه زیرتیغ کرونا رفته اند.

شیوع بیماری کرونا در کشور، عین کسادی بسیاری از مشاغل، بخش اعظمی از کارگران روزمزد را نیز از کار بیکار کرده است؛ بیکاری کارگران ساختمانی و کارگران صنعت گردشگری.

در بین تمام مشاغل دسته بندی شده، بخش هایی هستند که در دسته بندی مشاغل بیشتر آسیب دیده رده بندی شده اند؛ و به همین دلیل بخشنامه ای از سوی بانک مرکزی منتشر شد که بر اساس آن، مراکز تولید و توزیع غذاهای آماده اعم از رستوران ها، بوفه ها، طباخی ها، تالارهای پذیرایی، قهوه خانه ها، اغذیه فروشی ها (و موارد مشابه به تشخیص وزارت صنعت، معدن و تجارت)، به عنوان یکی از گروههای شغلی آسیب دیده از کرونا به شمار میروند.

مراکز مربوط به گردشگری شامل هتل‌ها، هتل آپارتمان‌ها، مجتمع‌های جهانگردی و گردشگری، مهمانپذیرها، مهمانسراها، مسافرخانه‌ها، زائرسراها، مراکز بوم گردی، مراکز اقامتی و پذیرایی و تفریحی و خدماتی بین راهی و موارد مشابه، به تشخیص وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز جزو این گروهها هستند.

از دیگر گروههای شغلی آسیب دیده میتوان به حمل و نقل عمومی مسافر درون شهری و برون شهری اعم از هوایی، جاده ای، ریلی و دریایی، دفاتر خدمات مسافرتی و گردشگری، مراکز تولید و توزیع پوشاک و مراکز تولید و توزیع کیف و کفش اشاره کرد.

همچنین مراکز توزیع آجیل، خشکبار، قنادی، بستنی و آبمیوه، مراکز و مجتمع های ورزشی و تفریحی، مراکز و مجتمع های فرهنگی و آموزشی و مراکز تولید، توزیع و فروش صنایع دستی نیز، به عنوان رسته های شغلی محسوب شده اند که بیشترین آسیب را از کرونا دیده اند.

در حالی که اکثر کشورهای دنیا و همسایه ایران با گسترش روند واکسیناسیون به شرایطی برای کنترل نسبی کرونا نزدیک می‌شوند، مسئولان در ایران خبر از سونامی کرونا در موج چهارم آن داده‌اند.

طبق آمارهای وزارت بهداشت با هجوم کرونای انگلیسی و برزیلی، آمار مرگ‌های ناشی از کرونا در ایران سه‌ رقمی شده است و این موضوع نشان از آن دارد که برخلاف ادعاهای پی‌درپی مسئولان «برنامه مواجهه با کرونا در ایران، صددرصد شکست‌خورده است.»

در این ‌بین فعالان صنفی در بازار اقتصاد ایران با نگرانی اخبار تعطیلی‌ها را دنبال می‌کنند و دیگر امیدی به رهایی از بند ورشکستی ندارند و می‌بینند چگونه آخرین نخ ریسمان اقتصادی کسب‌وکار پاره شده و خانه‌نشین می‌شوند.

«چک‌ها در حال برگشت خوردن است و کاسبی بازاری‌ها، بازی روزانه کسب ضرر و زیان و اندوه و افسوس دارایی ازدست‌رفته است.‌»

سخنگوی وزارت بهداشت نخستین کسی بود که پس از پایان تعطیلات خبر از قرمز اکثر کلان‌شهرهای کشور را داد، سپس مینو محرز دیگر مسئول در ستاد کرونا کشور گفت: «وضعیت تهران قرمز نیست، سیاه است.»

مسئولان وزارت بهداشت با قرمز شدن وضعیت اکثر کلان‌شهرها درخواست تعطیلی دوهفته‌ای مشاغل رده دو، سه و چهار را طرح کردند، موضوعی که بلافاصله دولت آن را رد کرد و با فاصله کمی انتشار اخبار انفجار موج چهارم کرونا این تغییر نظرها را تبدیل به چالش بزرگ مردم با مدیریت سرگردان دولتی کرد. سرانجام دولت پذیرفت که از روز شنبه به مدت ده روز سراسر ایران تعطیل شود.

حالا با این اوضاع کافی است گشتی در سطح شهر بزنیم تا متوجه شویم در شرایطی که هیچ چشم‌اندازی از کنترل موثر کرونا با اعمال قوانین سختگیرانه فاصله‌گیری اجتماعی ، اجبار استفاده از ماسک و واکسیناسیون گسترده وجود ندارد، اکثر مشاغل و کسب‌ و کارها در تعطیلی ۱۰ روزه با چه مشکلاتی مواجه هستند.

یکی از فرش‌فروشان قدیمی بازار تبریز با اشاره به شرایط بحرانی پانزده ماه گذشته می‌گوید: «زورمان به تعطیل نکردن شاید نرسد، ولی این حق را داریم که کلاً کرکره مغازه را برای همیشه پایین بکشیم. من تمام یک سال گذشته را تحمل کردم و حقوق فروشندگانم را تمام‌وکمال پرداخت کردم اما این بار اگر بنا به تعطیلی باشد از خیر کاسبی چندین ‌ساله‌ام می‌گذرم و برای همیشه تعطیل می‌کنم.»

او در پاسخ به اینکه جان آدم‌ها در خطر است، می‌گوید: «جان مردم در خطر است؟ پس چرا برای ماسک زدن و پیشگیری برنامه‌ای نیست؟ چرا با سفرهای نوروزی جیب راهنمایی رانندگی فقط پُرشد؟ چرا دولت به این فکر نمی‌کند که خیلی از کسبه با این اوضاع به‌خاطر بدهی و ورشکستگی سکته کردند و جان و آبرویشان از دست رفت؟ چرا منی که روزی خودم و چند خانوار دیگر وابسته به بازبودن این مغازه است باید تاوان این‌ها را بدهیم. موضوع نگرانی برای جان آدم‌ها در ایران شوخی است.»

وی تنها مغازه‌داری نیست که خود و کسب‌وکارش را قربانی بی‌توجهی مدیریت ناکارآمد دولت در دوران کرونا می‌داند. امیر از اغذیه‌فروشان حوالی خیابان امام  است و معتقد است: «نان دولت در تداوم شیوع کروناست.»

به باور او، «کرونا نان‌دانی دولت است! این پیک دو، پیک سوم، پیک چهارم هم‌بازی دولت با مردم است. مگر نه اینکه از اواخر بهمن صحبت از کرونای انگلیسی بود؟ چرا از فرصت تعطیلی عید برای قرنطینه دوهفته‌ای استفاده نکردند؟ جاده‌ها را چرا نبستند؟ چون می‌خواستند موج بعدی راه بیفتد و دوباره از من کاسب جریمه بازبودن مغازه در دوران قرنطینه را بگیرند. مگر من چقدر پس‌انداز دارم که بخواهم در این خرابی بازار هرچند ماه مدتی را ببندم؟ اجاره این مغازه را دولت حاضر است پرداخت کند؟ تا خرخره زیر بار قرضم.»

از جمله صنوفی که بیشترین آسیب را در مدت‌زمان شیوع کرونا دیدند کتاب‌فروشان هستند. چراکه پیش از شیوع کرونا؛ بحران اقتصادی، کمبود کاغذ و مشکلات چاپ سبب شده بود در سه سال گذشته با افزایش ناگهانی قیمت کتاب، کتاب‌فروشان با کاهش شدید فروش مواجه شوند. در این میان کرونا و تعطیلی‌های ناشی از آن نیز سبب شده بود در موج اول کرونا و اولین قرنطینه سراسری در اردیبهشت ۹۹ بسیاری از کتاب‌فروشان با سابقه مجبور به تعطیلی شوند.

اخبار تعطیلی دوباره شاید هولناک‌ترین خبر برای کتاب‌فروشان است. یکی از قدیمی‌ترین کتاب‌فروشان تبریز تعطیلی دوباره را غیرممکن می‌داند و می‌گوید: «مسئولان از ضرورت رفتن به سمت فروش آنلاین و غیرحضوری سخن می‌گویند، اما متوجه نیستند وقتی پای فروش غیرحضوری باشد مشتری به طور مستقیم از ناشران کتاب را تهیه می‌کند. این تعطیلی‌ها در حقیقت میخ آخر تابوت کار ما است.»

همه کشور به گفته مسئولان از شنبه قرنطینه کامل می‌شود. برخی کشورهای دیگر از جمله فرانسه نیز در حال حاضر در تعطیلی سراسری به‌سر می‌برند. اما واقعیت این است که در فرانسه تعطیلی سراسری با قوانین سختگیرانه همزمان با واکسیناسیون گسترده و پرشتاب در جریان است و اغلب کشورهای اروپایی هدف واکسیناسیون اکثریت شهروندان بزرگسال تا دو ماه دیگر را دنبال می‌کنند. چنانکه بریتانیا پس از ماه‌ها تعطیلی سراسری و قرنطینه پیشتاز انجام واکسیناسیون در اروپا است و هم اکنون شمار قربانیان و مبتلایان به پایین‌ترین سطح از آغاز همه‌گیری در این کشور رسیده است. آنگونه که مدل‌های کامپیوتری می‌گویند، ترکیب تعطیلی سراسری و واکسیناسیون و اعمال قوانین فاصله‌گیری اجتماعی و پوشیدن ماسک می‌تواند تا دوشنبه هفته پیش رو این کشور را به ایمنی جمعی برساند.

در بریتانیا، فرانسه و بسیاری کشورهای دیگر که تعطیلی سراسری و قرنطینه طولانی را اعمال کردند، حمایت‌های دولتی از کسب و کارها در جریان بود و آنهایی که شغل خود را از دست داده بودند از پشتیبانی دولت برخوردار بودند. اما در کشورمان در مواجهه با شیوع کرونا مانند تنبیه و مایه گذاشتن از دارائی و جیب مردم است. بدون آنکه هیچ برنامه روشنی برای پیشگیری و درمان کرونا و حمایت از کسب و کارها وجود داشته باشد.

با این شرح شرایط فعلی به‌خودی‌خود مهمترین معمای بحران کرونا است. مسئولان خودشان زمان و دلیل موج بعدی را پیش بینی می‌کنند و هشدار می‌دهند، اما قبل از شروع موج بعدی حاضر به جلوگیری از عوامل شکل‌گیری آن نیست.

از سوی دیگر به نظر می‌رسد مسئولان دولتی بهتر از هرکسی آگاه هستند که در شرایط بغرنج اقتصادی کنونی خواسته تعطیلی فراگیر کسبه و مشاغل بدون روشن شدن وضع ضرر و زیان آنها یعنی کرونا اقتصادی و کسب و کار و مرگ بازار.

با این حساب شیوع کرونای اقتصادی در کنار کرونای انسانی در ایران، سلامت جامعه ایرانی را تهدید می‌کند.