صادرات غیرنفتی به سبک آذربایجانی‌ها

تبریز جوان– موسی‌ کاظم‌زاده: آخر آبان ماه تبریز شهر اولین‌ها میزبان فستیوال بزرگ اقتصادی بود و آن هم از جنس غیرنفتی که به عقیده بسیاری از فعالان و تحلیلگران این حوزه امروزه توسعه صادرات غیرنفتی تنها راه نجات اقتصاد کشور است و بر همین مبنا بیست و پنجمین همایش ملی توسعه صادرات غیرنفتی کشور با محوریت راهکار‌های بهبود فضای کسب و کار برای رونق تولید و توسعه صادرات غیرنفتی و حضور در بازار‌های جهانی با حضور فعالان پنج کشور ترکیه، افغانستان، پاکستان، جمهوری آذربایجان و عراق و روسای اتاق‌های بازرگانی برخی از مراکز استان‌ها صبح و عصر امروز در تالار اجتماعات مصلای امام خمینی (ره) تبریز برگزار شد.

حال برای کنکاش فلسفه این همه برگزاری همایش توسعه صادرات غیرنفتی در این خطه؛ در تحلیل و گزارشی نیم نگاهی به الزامات توسعه صادرات غیر نفتی و به ویژه اولویت صادرات در دوره تحریم داشته باشیم.

سایه روشن صادرات غیرنفتی در سر ایران

براساس آمارهای اعلامی، بیش از ۷۵ درصد کل صادرات ایران به ۵ کشور چین، عراق، ترکیه، امارات متحده عربی و افغانستان بوده که در این میان کشور چین همچنان بزرگترین شریک بازرگانی کشورمان است و در ماه‌های منتهی به مرداد ماه سال‌جاری صادرات ایران به این کشور به رقم ۴ میلیارد و ۴۳۵ میلیون دلار رسیده است و این یعنی، ۲۴٫۹۱ درصد کل صادرات ایران به کشور چین انجام شده است.

همچنین آمارهای منتشره نشان می‌دهد، صادرات غیرنفتی کشورمان در پنج ماه منتهی به مرداد ماه، ۱۷ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار بوده است که در مقایسه با صادرات ۱۹ میلیارد و ۵۹۰ میلیون دلاری ایران در پنج ماه نخست سال ۹۷، شاهد کاهش ۹٫۱۴ درصدی در صادرات غیرنفتی خود در سال ۹۸ هستیم.

با این وجود سهم استان آذربایجان‌شرقی از صادرات کشور ۸٫۴ درصد اعلام شده که نزدیک به ۴۵ درصد کالاهای صادراتی استان مربوط به کالاهای صنعتی بوده است و طی ۶ ماه سال‌جاری نیز، صادرات غیرنفتی آذربایجان‌شرقی ۵۲ درصد نسبت به سال گذشته رشد داشته است.

از سویی آمارهای در دسترس نشان می‌دهد که ارزش صادرات غیرنفتی ایران برخلاف تصور در سال ۱۳۹۷ به حدود ۴۴ میلیارد دلار رسید که ۷/ ۵ درصد کمتر از ارزش دلارهای صادرات در سال ۱۳۹۶ بوده است.

در سال ۱۳۹۷ ارزش صادرات میعانات گازی با ۳۰ درصد کاهش نسبت به سال ۱۳۹۷ به ۴۹۳۵ میلیون دلار و ارزش صادرات پتروشیمی نیز با ۲ درصد کاهش به ۱۴ هزار و ۱۵۰ میلیون دلار رسید.

در حالی که در سال ۱۳۹۷ ارزش صادرات فرش و صنایع دستی با ۳۴ درصد کاهش، کشاورزی با پنج درصد و معدن با ۳۴ درصد افت مواجه شده بود. تنها صادرات صنعت بود که ۸/ ۴ درصد رشد را تجربه کرد و به عدد ۱۹ هزار و ۶۹۲ میلیون دلار رسید.

براساس آمارهای گمرک ایران، طی هفت ماهه نخست سال ۱۳۹۸ حدود ۷۹.۴ میلیون تن کالا (بدون احتساب نفت خام) به ارزش ۲۴.۴ میلیارد دلار از ایران صادر شده است. طی مدت مذکور، تبریز جوان واردات کشور نیز حدود ۱۹.۸ میلیون تن به ارزش ۲۵.۲ میلیارد دلار بوده است. ارزش صادرات و واردات کشور طی هفت ماهه نخست سال ۱۳۹۸ در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، به ترتیب با افت ارزشی ۱۱.۳ درصدی و ۵.۳ درصدی همراه بوده است.

در هر حال نکته قابل تامل در این راستا اینکه اخیرا وزیر صنعت، معدن و تجارت اعلام کرده که توسعه صادرات غیر نفتی امروز راه نجات اقتصاد کشور است و بر همین مبنا در راستای افزایش صادرات به ۱۵ کشور همسایه بوده و اغلب کالاها در ۶ ماهه نخست سال‌جاری نیز با افزایش تولید (رشد ۶,۵ درصدی تولید فولاد خام ، ۹٫۳ درصدی محصولات فولادی ، ۲۶ درصدی تولید تراکتور، ۱۸ درصدی شمش مس، ۶٫۵ درصدی کاشی و سرامیک ،۶ درصدی سیمان، ۱۵ درصدی صنایع غذایی و …) مواجه شده است.

بر این اساس وزارت صنعت، معدن و تجارت در برنامه‌ای به دنبال افزایش حجم و تنوع محصولات صادراتی به کشورهای همسایه است.

صادرات غیرنفتی به سبک آذربایجانی‌ها

بنابراین برگزاری بیست و پنجمین همایش ملی توسعه صادرات غیرنفتی کشور، با محوریت راهکارهای بهبود فضای کسب و کار برای رونق تولید و توسعه صادرات و حضور در بازارهای جهانی در تبریز نیز به‌دنبال توسعه تجارت آزاد با کشورهای همسایه بوده است و در این ارتباط نیز رئیس سازمان توسعه تجارت کشور هم بر هدف‌گذاری برای افزایش حجم مبادلات تجاری با ۱۵ کشور همسایه از ۲۴ میلیارد دلار کنونی به بیش از ۴۰ میلیارد دلار تا سال ۱۴۰۰ در وزارت صمت تاکید داشته است.

 ناگفته نماند به باور بسیاری از فعالان حوزه سرمایه و اقتصاد، کشور ایران در طول پنج دهه اخیر به خاطر اینکه درآمد ارزی هنگفتی از مسیر صادرات نفت خام داشته به توسعه صادرات غیرنفتی اهتمام کمتری صورت گرفته و در سال ۱۳۹۷ به دلیل تحریم و رکود گسترده اقتصادی درآمدهای حاصل از صادرات نفت خام آن در معرض تهدیدهای واقعی قرار گرفته، بنابراین ضروری است مسوولان و دست‌اندرکاران این حوزه با تدوین برنامه‌های راهبردی و کلان بیش از این‌ها توسعه صادرات غیرنفتی را در دستور کار خویش قرار دهند.

آنچه که در این راستا بسیار قابل توجه است اینکه طی سال‌های اخیر، درآمدهای نفتی در کشورهای صادرکننده نفت زمینه ساز عقب ماندگی دیگر بخش‌ها از جمله بخش صنعت، کشاورزی و خدمات گردیده است.

به‌طوریکه طی دوره‌های رونق‌ نفتی در آن کشورها که ایران هم جزو آنها به حساب می‌آید، تلاش اندکی برای توسعه‌ بخش‌های دیگر صورت گرفته است و از این رو در در طی دوران کاهش درآمدهای نفتی، صادرات کالا و خدمات در این کشورها نمی‌تواند منجر به تحقق رشد اقتصادی گردد.

با این جود به عقیده تحلیلگران این بخش در سال‌های اخیر به دلیل بی‌توجهی راهبردی به توسعه صادرات در کشورمان موجب شده است که ایران در مقایسه با کشورهای مشابه مثل کره جنوبی و ترکیه در توسعه صادرات در سطح بسیار نازلی قرار گیرد. توسعه تجارت با ۱۵ کشور همسایه هر چند یک ضرورت است، اما برای رسیدن به اهداف تعیین شده نیز باید ضمن چاره اندیشی برای حل آن، مشکلات سر راه آن را نیز حتما برطرف نمود.

از سویی براساس اعلام گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، در سال‌های اخیر متاسفانه بخش صادرات غیرنفتی کشور با مشکل محدودیت بازارهای مقصد صادراتی رو به رو بوده است؛ به‌طوریکه ۷۹ درصد از صادرات کشور از نظر وزنی تنها به پنج کشور عراق، چین، امارات، افغانستان و هند انجام می‌گیرد که این مسئله می‌تواند خطری برای ثبات درآمدهای ارزی باشد؛ چرا که زمانی که به هر دلیلی در روند صادرات به کشورهای عمده واردکننده خللی ایجاد شود بخش عمده‌ای از درآمد صادراتی از دست می رود. نوسانات درآمدهای صادراتی نیز داری آثار منفی بر اقتصاد است؛ از جمله موجب کاهش رشد اقتصادی ‌می‌شود. بنابراین باید در فکر تنوع محصولات و بازارهای صادراتی بود.

زندگی با طعم غیرنفتی در خطه آذربایجان

از سویی از آنجایی که به باور ناظران این بخش؛ توسعه صادرات نیازمند آن است که محصولات صادراتی بالقوه و همراه با بازارهای هدف مناسب برای آنها شناسایی شود. به ویژه شناسایی بازارهای هدف عامل مهمی در موفقیت یا شکست بنگاه‌های تازه وارد به عرصه جهانی، مقدمه‌ای برای توسعه فعالیت‌های تجاری برون‌مرزی است و کمک بزرگی برای ارتقای قدرت رقابت‌پذیری یک کشور یا بنگاه است.

 در مجموع، با نگاهی تحلیلی می توان دریافت که توسعه صادرات نیازمند آن است که محصولات صادراتی بالقوه و همراه با بازارهای هدف مناسب برای آن‌ها شناسایی شود. خوشبختانه کشور ما دارای ظرفیت‌های خوبی در زمینه صادرات محصولات گوناگون است و از این ظرفیت‌ها می‌توان در جهت توسعه و متنوع‌سازی صادرات بهره گرفت.

با این حال نکته قابل تامل در این خصوص اینکه باید توجه داشت که تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی در بخش‌های مختلف از جمله در حوزه صادرات نیز نیازمند دکترین‌ها و راهبردهای کلانی است که در صورت تدوین سند چشم‌انداز توسعه در آن حوزه با توجه به اسناد بالادستی در راستای آمایش هر منطقه است که می‌توان به اهداف تعیین شده رسید.

بر این اساس، استان آذربایجان‌شرقی از قابلیت‌های خوبی در عرصه صادرات برخودار است که در صورت استفاده بهینه از آنها می‌توان گام‌های مهمی در جهت کاهش بیکاری و ارتقای تولید در استان برداشت. به ویژه اینکه این استان همجوار با جمهوری نخجوان، ارمنستان و آذربایجان است.

انتهای پیام/ ۶۰۰۲۳/س/ر