با کاروان آئین حسینی(۳)/ «سعدی ‌زمان»، پایه‌گذار نوحه‌سرایی مستند

به گزارش تبریز جوان، هیئات و دستجات حسینی تبریز و آذربایجان در شب دوم محرم، اغلب روایت‌ها و اشعار مختلفی که درباره حضور خاندان عصمت و طهارت (ع) در کربلا روایت شده را بیان کنند. از جمله دل‌انگیزترین اشعار این شب، ذکر ورود به کربلا از شاعر فقید و بلند آوازه ادبیات عاشورایی تبریز «سید رضا حسینی سعدی زمان» است.

سید رضا حسینی (سعدی زمان) در سال ۱۲۸۹ شمسی در  محله قدیمی منجم تبریز چشم به جهان گشود. ادبیات عربی و فارسی، علوم و معارف دینی را در حوزه علمیه تبریز فرا گرفت و مدتی بعد در اداره ثبت اسناد مشغول به کار شد. «کَنزالحسینی» نخستین اثر این مرثیه‌سرای ماندگار تاریخ روضه است.

او در طول ۷۶ سال عمر پرخیر و برکت خود، جز آستان اهل‌بیت (ع) شعری به زبان نیاورد و سرانجام پس از یک دوره بیماری، در سال ۱۳۶۵ در تهران درگذشت و در جوار حضرت عبدالعظیم حسنی به خاک سپرده شد.

بو یرین اسمی باجی لفظ بلا معناسی‌دور

جلوه‌گاه عشق جانان کربلا صحراسی‌دور

کربلا یعنی حقیقی کعبه اهل ولا

کربلا یعنی منای واقعی رشک منا

کربلا یعنی بهشتین زینتی بزم وفا

کربلا عرش خدانین آیت عظماسیدور

عشق قربانگاهیدور بو سرزمین پرخطر

قوش قوزی قربانی ویرم بوردا یتمش بیر نفر

اوخلاناراصغر، آناسی آغلار آهو تک ملر

قانلی قونداقی منای عشق زیب افزاسیدور

تاثیر عمیق کلام و اهمیت این شاعر بزرگ معاصر تا آن اندازه است که مداحان تبریزی این جمله مشهور را ضرب‌المثل کرده‌اند که:«اگر در مراسمی از «سعدی زمان» شعریی خوانده نشود، مجلس دستمایه خوبی نخواهد داشت».

احاطه این شاعر به تاریخ اسلام و تشییع باعث شده شعر وی، محدود به مناسبت خاصی نباشد.

او تسلط ویژه‌ای به برخی از کتاب‌های مهم مانند لمعه و شفا نیز داشته و از هجرت پیامبر(ص) تا غیبت مهدی صاحب‌الزمان(عج) را در اشعار خود گنجانده است.

دلیل اهمیت «سعدی زمان» تاثیر عمیقی است که در شاعران هم‌دوره و بعد از خود گذاشته‌است. این تاثیر چند دلیل مهم دارد. نخست آنکه این شاعر، روایات نوحه‌سرایی خود را به طور دقیق و مستند بیان کرده‌ است. یعنی اشعار او در کنار بعد عاطفی و شعری خود، دارای سندیت تاریخی نیز است.

 پیش از «سعدی زمان» اغلب شاعران نوحه چندان به سندیت سخنان خود وقعی قائل نبودند و بسیار دیده می‌شد که در اشعار خود روایاتی با اسناد ضعیف یا حتی روایات مجعول نیز استفاده می‌کرده‌اند. اما عزم جزم حسینی بر آن شد که تحریفات را از نوحه‌های آذربایجان بزداید و نخستین قدم آن بود که منابع روایات خود را در ذیل اشعار بیاورد و این کار تاثیر مهمی در شاعران هم‌عصر او داشت. بی‌شک یکی از دلایل موفقیت او در پاکسازی تحریفات از نوحه‌ها، تحصیلات او و آشنایی به علوم حوزوی بوده‌ است.

شعر سعدی زمان در کنار این بعد علمی و اصیل خود زیبایی و لطفات را از دست نداده است  و همواره در زمره لطیف‌ترین و تاثیرگذارترین نوحه‌ها محسوب می‌شود.
 

حضور مرحوم «سید رضا حسینی سعدی زمان» در میان زائران آذربایجانی مقیم تهران (نشسته، نفر سوم از راست)

نگارنده: لیلا حسین‌نیا

انتهای پیام/۶۰۰۰۱/س/ر